Zaćma to jedna z najczęstszych przyczyn pogorszenia widzenia, szczególnie u osób starszych. Jednak w wielu przypadkach nie występuje w izolacji. Często towarzyszą jej inne schorzenia oczu, takie jak jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) czy retinopatia cukrzycowa. Leczenie zaćmy u pacjenta z dodatkowymi obciążeniami okulistycznymi wymaga indywidualnego podejścia i ścisłej współpracy specjalistów. Kluczowe jest całościowe spojrzenie na stan zdrowia narządu wzroku, aby osiągnąć najlepszy możliwy efekt terapeutyczny.
Dlaczego leczenie zaćmy nie może odbywać się w oderwaniu od całego obrazu klinicznego pacjenta?
Choroby oczu często wpływają na siebie nawzajem. Zaćma, choć prowadzi głównie do pogorszenia ostrości widzenia, może maskować objawy innych schorzeń – zwłaszcza tych dotyczących siatkówki lub nerwu wzrokowego. Usunięcie zmętniałej soczewki odsłania rzeczywisty stan oka, który wcześniej mógł być trudny do oceny.
Z tego powodu przed decyzją o operacji konieczna jest dokładna diagnostyka: OCT, USG gałki ocznej, pomiar ciśnienia śródgałkowego, badanie dna oka. Tylko pełna ocena pozwala zaplanować leczenie tak, aby nie zaszkodzić, a pomóc w całościowym przywróceniu komfortu widzenia.
Jakie są najczęstsze współwystępujące z zaćmą choroby?
Wśród schorzeń najczęściej towarzyszących zaćmie znajdują się:
- jaskra – choroba prowadząca do uszkodzenia nerwu wzrokowego i zwężenia pola widzenia
- AMD (zwyrodnienie plamki żółtej) – degeneracja centralnej części siatkówki odpowiedzialnej za widzenie szczegółów
- retinopatia cukrzycowa – uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki w przebiegu cukrzycy
- choroby rogówki i ciała szklistego – mogą wpływać na przebieg operacji i jakość widzenia po niej
- zaburzenia ciśnienia śródgałkowego – wymagają uwagi podczas planowania wszczepu soczewki
Wszystkie te schorzenia mogą ograniczać poprawę widzenia po usunięciu zaćmy, dlatego pacjent musi mieć realistyczne oczekiwania wobec efektów operacji.
Czy operować zaćmę u osoby z jaskrą?
Jaskra nie jest przeciwwskazaniem do operacji zaćmy – wręcz przeciwnie, w wielu przypadkach zabieg może pomóc w obniżeniu ciśnienia śródgałkowego. Usunięcie soczewki i wszczepienie cieńszej, sztucznej soczewki sprawia, że ciecz wodnista ma więcej miejsca do odpływu, co sprzyja stabilizacji ciśnienia.
U pacjentów z jaskrą często rozważa się tzw. zabiegi łączone – operację zaćmy i jednoczesne leczenie jaskry (np. wszczepienie implantu MIGS, trabekulektomię). Wybór metody zależy od stopnia zaawansowania jaskry, rodzaju stosowanego leczenia oraz indywidualnych cech anatomicznych oka.
Jak wygląda leczenie zaćmy i AMD?
Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) to choroba siatkówki, która może ograniczyć efekty operacji zaćmy, szczególnie jeśli dotyczy centralnego widzenia. Jednak przeprowadzenie zabiegu może poprawić kontrast, jasność i ostrość obrazu w peryferyjnych partiach siatkówki, co ułatwia codzienne funkcjonowanie.
Pacjenci z AMD przed zabiegiem powinni przejść dokładne badanie OCT i funduszkopowe. W niektórych przypadkach możliwe jest zastosowanie specjalistycznych soczewek wspomagających widzenie przy degeneracji siatkówki.
Leczenie zaćmy u osób z AMD często łączy się z kontynuacją terapii anty-VEGF (w iniekcjach doszklistkowych), która musi być odpowiednio zaplanowana w kontekście operacji.
Zaćma a inne choroby siatkówki, np. retinopatia cukrzycowa
Retinopatia cukrzycowa to kolejne poważne schorzenie, które często współwystępuje z zaćmą. Wysoki poziom glukozy we krwi uszkadza naczynia krwionośne siatkówki, prowadząc do krwotoków, obrzęków, a nawet odwarstwienia siatkówki. W takich przypadkach usunięcie zaćmy musi być starannie zaplanowane i skonsultowane z retinologiem.
Czasem operacja zaćmy odbywa się po wcześniejszym leczeniu zmian siatkówkowych – laseroterapii, iniekcjach lub witrektomii. W niektórych przypadkach podczas operacji zaćmy przeprowadza się równocześnie inne procedury naprawcze wewnątrz oka.
Jak wygląda przygotowanie do operacji zaćmy u pacjentów z innymi chorobami oczu?
Przygotowanie do operacji u pacjenta z dodatkowymi schorzeniami wymaga:
- rozszerzonej diagnostyki – m.in. OCT, angiografii fluoresceinowej, perymetrii
- konsultacji z innymi specjalistami – np. diabetologiem, kardiologiem, reumatologiem
- indywidualnego doboru soczewki – nie tylko pod kątem wady refrakcji, ale także struktury oka
- opracowania schematu farmakoterapii – szczególnie jeśli pacjent otrzymuje leki okulistyczne lub systemowe
- realnego omówienia efektów zabiegu – tak, aby pacjent nie oczekiwał nierealistycznej poprawy widzenia
W niektórych przypadkach operację wykonuje się w warunkach szpitalnych, z udziałem zespołu interdyscyplinarnego.
Podsumowanie
Zaćma rzadko występuje jako jedyne schorzenie oczu – szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku. Jej skuteczne leczenie zaćmy wymaga całościowego spojrzenia na zdrowie pacjenta i współistniejące choroby okulistyczne. Dzięki postępowi w chirurgii i diagnostyce możliwe jest bezpieczne przeprowadzenie operacji również u pacjentów z jaskrą, AMD czy retinopatią cukrzycową. Kluczem jest indywidualne podejście, dobra współpraca lekarza z pacjentem i realistyczne określenie celów leczenia.